Trẩy hội chùa Hương – Lễ Phật, ngoạn cảnh đầu xuân

“Chùa Hương trời điểm lại trời tô
Một bức tranh tình trải mấy thu.
Xuân lại xuân đi không dấu vết,
Ai về ai nhớ vẫn thơm tho.” (Tản Đà)

Dường như đã trở thành một nét truyền thống tốt đẹp, mỗi độ xuân về, khi hoa mơ nở trắng núi rừng Hương Sơn cũng là lúc đông đảo Phật tử và khách hành hương 4 phương nô nức trẩy hội chùa Hương. Hành trình về miền đất Phật – nơi Bồ Tát Quan Thế Âm ứng hiện tu hành, mỗi người đều tỏ lòng mong ước nguyện cầu qua nén tâm hương cũng như trải hồn giữa thiên nhiên trong lành, yên ả. Trải qua hàng trăm năm, lễ hội chùa Hương đã trở thành nét đẹp trong văn hóa tinh thần của dân tộc, mang đậm màu sắc tín ngưỡng dân gian, gắn liền với nền nông nghiệp và phảng phất nét tín ngưỡng phồn thực.

Lễ khai hội chùa Hương 2022 (Nguồn hình: TTXVN)

Có thể nói, Chúa Trịnh Sâm là người đã đưa vị thế động Hương Tích trở thành một di tích lớn, và cũng là người đặt nền móng cho sự phát triển lễ hội chùa Hương đến tận bây giờ. Mùng 6 tháng Giêng Âm lịch là ngày khai hội. Hôm ấy, dân làng Yên Vĩ tổ chức múa rồng ở sân đền Trình, bơi thuyền múa rồng trên suối Yến. Nếu lúc xưa, ngày này được gọi là lễ khai sơn (mở cửa rừng) thì ngày nay, nghi thức mở cửa rừng hàm chứa ý nghĩa mới, đồng nghĩa với việc mở cửa chùa.

Sân chùa chính Hương Tích xưa (Nguồn hình: Internet)

Đi hội chùa Hương xưa – đầu thế kỉ 19 (Nguồn hình: Internet)

Bến đò sang Hương tích Sơn (Nguồn hình: Internet)

Khách đi hội Chùa Hương xuống đò Suối Yến Vĩ (Nguồn hình: Internet)

Sau lễ mở cửa chùa, du khách có thể trẩy hội trên ba tuyến: Tuyến Hương Tích (tuyến chính), tuyến Tuyết Sơn, tuyến Long Vân. Cao điểm nhất là ngày 18 tháng hai Âm lịch. Tương truyền là ngày khánh đản Đức Quan Thế Âm, nghĩa là ngày sinh của bà Chúa Ba ở chùa Hương.

Lễ hội chùa Hương luôn trong tình trạng đông nghẹt (Nguồn hình: Internet)

Hội chùa Hương đông vui tấp nập đến tận tháng 3 Âm lịch. Khi nắng đầu hè oi bức thì khách hành hương vãn dần. Cứ thế, lễ hội chùa Hương diễn ra suốt ba tháng mùa xuân. Tuy gọi là khép hội chùa nhưng việc du lịch thắng cảnh Hương Sơn thì đâu dừng lại ở đó. Mùng một, rằm hay những ngày cuối tuần sau đó, Hương Sơn vẫn là địa danh thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.

(Nguồn hình: Internet)

Du khách đi hội chùa Hương chủ yếu theo tuyến Hương Tích, bởi vì tuyến này tập trung những gì đặc sắc nhất của vùng Hương Sơn. Bắt đầu từ bến đò Yến Vĩ – suối Yến – đền Trình Ngũ Nhạc – cầu Hội – chùa Thanh Sơn – chùa Hương Đài – chùa Thiên Trù – chùa Hinh Bồng – chùa Tiêu – chùa Giải Oan – đền cửa Võng và cuối cùng vào trong Hương Tích.

Người dân nô nức đến viếng chùa Hương (Nguồn hình: Internet)

Từ nơi tập kết là bến Đục, du khách lên thuyền xuôi dòng suối Yến hiền hòa bồng bềnh vào cõi thanh tịnh. Suối Yến là con đường duy nhất mà bất cứ du khách nào muốn hành hương cũng phải đi qua. Con suối không quá dài nhưng đã là quá đủ để làm say lòng du khách với khung cảnh nên thơ của núi rừng. Đặc biệt, vào tháng 9, 10 và 11, trong tiết thu sang, những bông hoa súng nở rộ trên mặt nước, càng tô điểm thêm cho vẻ đẹp hiền dịu của dòng suối.

Thuyền đưa du khách đến chùa Hương (Nguồn hình: Internet)

Mùa thu, suối Yến càng thêm thơ mộng với màu hoa súng (Nguồn hình: Lê Quý Kiên)

Đi khoảng hơn nửa cây số, bạn sẽ bặp đền Trình – ngôi đền thờ Sơn Thần. Vào mùng 6 tháng Giêng hàng năm, đền mở lễ khai sơn nhằm xin phép thần rừng được vào rừng bái lễ và làm ăn sinh sống.

Đền Trình (Nguồn hình: Internet)

Rời đền Trình, bạn lên thuyền tiếp tục ngược dòng suối Yến hướng về phía chùa Hương. Mùa xuân, nước suối trong, mát lạnh, lòng suối bằng phẳng, mực nước chỉ đến bụng hay ngực với rất nhiều cỏ nước mọc cao. Ngồi trên thuyền, khách sẽ có được khoảng thời gian tận hưởng bầu không khí se lạnh và tĩnh mịch; hai bên không thấy bờ mà chỉ là những ruộng lúa nước mênh mông; mưa xuân lất phất khiến khung cảnh Hương Sơn mờ mờ ảo ảo. Tiếp tục hành trình, du khách đến bến Trò, tức là bến đò chùa Thiên Trù, nằm lọt giữa một thung lũng xinh đẹp.

Bến Trò đông khách mùa lễ hội (Nguồn hình: Internet)

Xuống thuyền, du khách lần bước theo một con dốc không cao lắm nhưng hơi trơn trượt khoảng 50m thì đến một con đường lớn, lát đá xanh xám, hai bên cây cối xanh tươi, dẫn đến chùa Thiên Trù. Thế nhưng hãy cứ thong thả, đến trước cổng chùa, bạn rẽ phải để đi viếng chùa Tiên Sơn, thăm suối Giải Oan và chùa Hương Tích.

Chùa Giải Oan (Nguồn hình: Internet)

Tháng 3, tháng 4 Âm lịch, những cây gạo cổ thụ bung nở dọc hai bên suối Yến, lối vào Chùa Thiên Trù và Động Hương Tích (Nguồn hình: Internet)

Tiếp tục cuộc hành trình khoảng vài trăm mét, bạn sẽ thấy chùa Tiên Sơn nằm trên dốc núi cao phía bên phải. Chùa Tiên Sơn có chánh điện tựa lưng bên sườn núi, khoảng sân phía trước rất thoáng mát và có thể bao quát cả một vùng rừng núi xanh thẳm. Bên trái chính điện là thạch động với những pho tượng Phật cao gần nửa mét bằng thạch nhũ trắng trong, nhìn thấu từ truớc ra sau. Ngoài ra, thạch động còn có những phiến đá khi gõ vào phát ra tiếng vang như chuông, trầm như trống và cốc cốc như mõ.

Chùa Tiên Sơn (Nguồn hình: Internet)

Thạch động (Nguồn hình: Internet)

Rời thạch động, có lẽ lúc này, đôi chân du khách đã bắt đầu thấm mệt nhưng cảnh trí lôi cuốn trước mặt và không khí trong lành của núi rừng như nâng bước bạn tiến về phía trước. Tiếp tục leo thêm hai cái dốc rồi thong thả trên một đoạn đường bằng, vòng theo bên tay phải là động Hương Tích (chùa hương). Thả dốc qua trên trăm bậc thang xuống động, cái mệt nhọc suốt quãng đường đi dần dịu lại.

Động Hương Tích (Nguồn hình: Internet)

Ở lối vào động Hương Tích, trên vách đá cao bên trái có khắc năm chữ “Nam thiên đệ nhất động” của chúa Tĩnh Đô Vương – Trịnh Sâm đặt bút đề tháng ba năm Canh Dần (1770) khi nhà Chúa tuần du Sơn Nam.

Bút tích “Nam thiên đệ nhất động” của Trịnh Sâm (Nguồn hình: Internet)

Trên trần động Hương Tích rủ xuống chín nhũ đá hình chín con rồng chầu một khối thạch nhũ dưới nền động, gọi là “Cửu Long Tranh Châu”. Ngoài ra còn có núi Đụn Gạo, cây vàng, cây bạc, con trâu, con lợn, ao bèo, buồng tằm, né kén, núi Cô, núi Cậu và cả bầu sữa mẹ thánh thót nhỏ giọt như đếm nhịp thời gian mà du khách đến đây ai cũng mong mình may mắn có được một giọt lấy khước.

Đụn gạo (Nguồn hình: Internet)

Du khách chen nhau hứng “sữa” từ “bầu sữa mẹ” (Nguồn hình: Internet)

Tương truyền trong động này, Đức Phật Bà đã tu hành đắc đạo. Sau đó các La Hán cũng tu luyện nơi đây. Đến đây, bạn còn được chiêm ngưỡng bức tượng Phật Bà Quan Âm với có hình dáng một thiếu nữ, khuôn mặt trái xoan, cổ cao ba ngấn, đầu đội mũ Bồ Tát. Phật Bà ngồi lên tảng đá trông tựa gốc cổ thụ, chân như để hờ lên một bông sen độ nở. Đây là pho tượng khá đẹp, nét chạm rắn rỏi mà thanh thoát, hình tượng gần gũi với người lao động.

Tượng Phật Bà trong động Hương Tích (Nguồn hình: Internet)

Du khách đến chùa Hương có nhiều mục đích khác nhau nhưng cao cả nhất vẫn là mong ước hướng đến cái thiện, cái đẹp, thể hiện sự khao khát của con người hướng khi hoàn thiện bản thân mình.

Chùa Hương đông nghẹt mùa lễ hội (Nguồn hình: Internet)

Làm lễ xong, bạn hãy quay về chùa Thiên Trù để nghỉ chân và dùng cơm trưa. Chùa Thiên Trù tọa lạc trên thềm núi Lão, được xây dựng từ năm 1467, đời vua Lê Thánh Tông. Ngôi chùa là một công trình thể hiện nét kiến trúc văn hóa, nghệ thuật thời Lê – Nguyễn. Chùa được thiết kế hài hòa với tam bảo, tiền đường, nhà thờ tổ, nhà thờ mẫu, nhà khách, các nhà kho,… và có đủ phương tiện sinh hoạt cho hàng trăm người nghỉ lại lễ Phật qua đêm.

Tổng quan chùa Thiên Trù nhìn từ trên cao (Nguồn hình: Internet)

Nam Thiên Môn (Nguồn hình: Internet)

Chùa Thiên Trù mang đậm phong cách kiến trúc thời Lê – Nguyễn (Nguồn hình: Internet)

Đây là ngôi chùa nổi tiếng cuổi thế kỷ XIX và nửa đầu thế kỷ XX. Trải qua hai thập niên qua, chùa Thiên Trù vẫn luôn giữ vị trí tô điểm thêm những nét vẽ cho bức tranh thiên nhiên của vùng Hương Sơn linh thiêng.

Du khách hành hương về chùa Thiên Trù (Nguồn hình: Internet)

“Không đi thì nhớ thì thương

Ra đi mến cảnh chùa Hương không về.”

Hành trình đi lễ chùa Hương là sự thành kính của các bậc cao niên, là sự nồng nhiệt của tuổi trẻ, là ước vọng của mỗi người thông qua những lời nguyện ước. Lễ hội chùa Hương còn là nơi hội tụ nét sinh hoạt văn hóa dân tộc độc đáo như ơi thuyền, leo núi, hát chèo, hát văn,… Trẩy hội chùa hương không chỉ là một cuộc hành trình về đất Phật mà còn thể hiện sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên trong lành.

Một số lưu ý khi đi hội chùa Hương:

– Trang phục kín đáo, gọn gàng khi bước vào cửa Phật. Không nên đi giày cao gót vì phải leo núi và đi bộ đường dài.

– Cẩn thận tư trang trong những dịp cuối tuần hoặc mùa lễ hội. Tránh tạo điều kiện cho kẻ gian lợi dụng.

– Giữ gìn vệ sinh chung để môi trường lễ hội thêm sạch, đẹp.