Theo nghiên cứu nhỏ gần đây lần đầu kiểm chứng mối liên hệ giữa thuốc chống trầm cảm và nguy cơ mắc chứng tự kỷ, khi thai phụ dùng Zoloft, Prozac hay các loại thuốc chống trầm cảm tương tự khi mang thai, trẻ sinh ra được chẩn đoán mắc tự kỷ hoặc rối loạn liên quan cao gấp đôi so với các trẻ khác.
Nhóm thuốc chống trầm cảm này, được gọi là thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI), có thể đặc biệt nguy hiểm khi được sử dụng sớm trong thai kỳ, nghiên cứu cho hay. Theo nghiên cứu trong tạp chí Archives of General Psychiatry, những trẻ phơi nhiễm với thuốc trong tam cá nguyệt đầu tiên có nguy cơ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD) gần gấp bốn lần so với những trẻ không phơi nhiễm.
Thuốc trầm cảm có ảnh hưởng đến thai nhi (Nguồn: hindustantimes.com)
Nghiên cứu bao gồm dưới 300 trẻ được chẩn đoán mắc ASD và không chứng minh rằng việc dùng SSRI trong thai kỳ trực tiếp gây ra ASD, ảnh hưởng đến khoảng 1% trẻ em ở Hoa Kỳ. Nhóm chuyên gia về phơi nhiễm thuốc trước khi sinh và sức khỏe tâm thần cho hay, các phát hiện sẽ cần được xác nhận trong các nghiên cứu lớn hơn và không nên được sử dụng làm cơ sở khuyến cáo phụ nữ bắt đầu hoặc tiếp tục dùng SSRI,
Tim Oberlander, Bác sĩ Y khoa, giáo sư nhi khoa phát triển tại Đại học British Columbia, Vancouver, cho biết: “Yếu tâm lý trong thời kỳ mang thai là một vấn đề đáng quan tâm của ngành y tế. Từ chối điều trị không phải là một giải pháp. Bên cạnh một số trẻ có thể có nguy cơ mắc tự kỷ khi phơi nhiễm với SSRI—và chúng tôi xác định trường hợp cụ thể hay điều đó xảy ra như thế nào—thì cũng có rất nhiều mẹ và bé sử dụng thuốc hiệu quả”
Tác giả chính của nghiên cứu, Lisa Croen, Tiến sĩ, giám đốc nghiên cứu chứng tự kỷ tại Kaiser Permanente Bắc California – một chương trình y tế phi lợi nhuận lớn có trụ sở tại Oakland, nhấn mạnh bản chất sơ bộ của kết quả nghiên cứu: “Đây là nghiên cứu đầu tiên thuộc loại này để xem xét mối liên hệ và các phát hiện phải được diễn giải một cách rất thận trọng. Chúng tôi không thể phát hiện mối quan hệ nhân quả chỉ từ một nghiên cứu.”
Tình trạng trầm cảm không được điều trị trong thai kỳ dẫn đến các nguy cơ riêng, chẳng hạn như sinh non và các vấn đề về phát triển, Croen nói thêm: “Những nguy cơ tiềm ẩn đối với đứa trẻ thực sự phải được cân bằng với nguy cơ đối với người mẹ không được điều trị. Chúng tôi không muốn mọi người vội vã và ngừng dùng thuốc chống trầm cảm nếu họ đang dùng. Họ thực sự cần trao đổi với bác sĩ về tỷ lệ nguy cơ-lợi ích.”
Max Wiznitzer, Bác sĩ Y khoa, bác sĩ thần kinh nhi khoa tại Bệnh viện Rainbow Babies & Children kiêm phó giáo sư thần kinh học nhi khoa tại Trường Y Đại học Case Western Reserve, Cleveland, cho biết phạm vi của nghiên cứu này quá nhỏ để đưa ra bất kỳ kết luận nào. Ông cho rằng nghiên cứu này là một “tín hiệu nhưng với một nhóm thực sự rất nhỏ.”
Bằng cách sử dụng cơ sở dữ liệu gồm hơn 3,2 triệu bệnh nhân của Kaiser Permanente, Croen và nhóm của bà đã xác định được 298 trẻ mắc ASD sinh từ năm 1995 đến giữa năm 1999 và ghép nối các em với 1.506 trẻ không mắc chứng tự kỷ có cùng độ tuổi và được sinh ra trong cùng bệnh viện.
Sau đó, kiểm tra chéo xem mẹ các em, trong năm trước khi sinh, có mua SSRI, bao gồm Prozac, Zoloft, Luvox, Celexa và Paxil (hoặc các phiên bản thuốc gốc) hay không. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu không thể xác nhận liệu các bà mẹ có thực sự dùng thuốc hay không.
Mẹ nên tham khảo bác sĩ có nên dùng thuốc hay không để có thai kỳ khỏe mạnh (Nguồn: drugwatch.com)
Hai mươi trẻ mắc ASD (hoặc 6,7%) đã phơi nhiễm với SSRI trong tử cung, so với 50 (3,3%) trẻ đối chứng. Sau khi tính đến các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến cả nguy cơ mắc chứng tự kỷ và việc dùng SSRI (như tuổi tác, dân tộc và tiền sử trầm cảm hoặc bệnh tâm thần khác của người mẹ), các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng việc phơi nhiễm với thuốc trong tử cung làm tăng nguy cơ chẩn đoán mắc ASD gấp 2,2 lần, trong khi việc phơi nhiễm trong tam cá nguyệt đầu tiên làm tăng nguy cơ gấp 3,8 lần.
Khoảng 12% bà mẹ có con mắc ASD được chẩn đoán mắc chứng trầm cảm hoặc rối loạn tâm thần khác. Nghiên cứu trước đây đã báo cáo tình trạng tăng nguy cơ mắc chứng tự kỷ ở con của những bà mẹ bị rối loạn tâm thần, nhưng nghiên cứu mới không phát hiện thấy mối liên hệ đó ở những bà mẹ không dùng SSRI.
Croen và các đồng nghiệp ước tính có hơn 2% các trường hợp tự kỷ ở trẻ em được sinh ra vào cuối những năm 1990 có thể là do phơi nhiễm SSRI. Theo Croen thì hiện nay tỷ lệ đó có thể cao hơn bởi việc dùng SSRI trong thai kỳ đã trở nên phổ biến hơn. Một nghiên cứu lớn năm 2005 cho thấy 6,5% phụ nữ mang thai đang có dùng thuốc.
Nhóm của Croen nghĩ đến việc nghiên cứu về mối liên kết có thể có giữa SSRI và chứng tự kỷ vì hai lý do. Thứ nhất là sự gia tăng tỷ lệ mắc chứng tự kỷ trong các thập kỷ qua – có thể là do nhận thức và chẩn đoán tốt hơn, chứ không phải là sự gia tăng thực sự về số trường hợp – đã gần bằng với sự gia tăng tỷ lệ dùng SSRI trong thai kỳ. (Loại SSRI đầu tiên, Prozac, đã được phê duyệt tại Hoa Kỳ vào năm 1987.)
Thứ hai, bằng chứng từ các nghiên cứu trước đây cho thấy rằng những người mắc chứng tự kỷ có những bất thường về nồng độ và sự điều tiết serotonin, một hóa chất trong não liên quan đến tâm trạng và nhiều quá trình sinh học khác. SSRI được cho là làm tăng sự sẵn có của serotonin trong não và vì thuốc đi qua nhau thai nên chúng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thống serotonin của em bé.
Tim Oberlander, Bác sĩ Y khoa, giáo sư nhi khoa phát triển tại Đại học British Columbia, Vancouver, cho biết trong các nghiên cứu trên động vật, sự thay đổi nồng độ serotonin trong thai kỳ đã được chứng minh là có “tác động xuôi dòng” đối với sự phát triển của thai nhi và con cái.
Nếu các tác động tương tự xảy ra ở người, chúng có thể thay đổi tùy theo kiểu gen của trẻ, Oberlander nói thêm, nhấn mạnh rằng phần lớn các trẻ em đã phơi nhiễm với SSRI trong tử cung trong nghiên cứu không mắc chứng tự kỷ. “Có nhiều trẻ bị phơi nhiễm với SSRI trước khi sinh thực sự khá kiên cường và tôi nghĩ một phần công việc của chúng tôi là tìm ra những trẻ có nguy cơ và những trẻ không có nguy cơ”, ông chia sẻ.
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã chỉ định hầu hết các SSRI thuộc mức độ an toàn cấp “C” trong thai kỳ. Khi cho dùng với liều cao, các thuốc trong danh mục này có thể là nguyên nhân gây ra dị tật bẩm sinh trong các nghiên cứu trên động vật, nhưng chúng chưa được chứng minh là an toàn hay không an toàn ở người vì mới chỉ có rất ít nghiên cứu được tiến hành. Phụ nữ mang thai chỉ nên dùng SSRI “khi lợi ích tiềm năng có thể bù đắp cho nguy cơ tiềm ẩn đối với thai nhi”, theo FDA.
Nouchine Hadjikhani, Bác sĩ Y khoa, chuyên gia về ASD kiêm phó giáo sư X-quang tại Trường Y Harvard, Boston, kêu gọi phụ nữ mang thai nên thận trọng hơn. Các nghiên cứu trên động vật đưa ra bằng chứng mạnh mẽ cho thấy việc phơi nhiễm với nồng độ serotonin cao trong tử cung gây ra các hành vi giống như tự kỷ và các thay đổi về cấu trúc não.
Cẩn trọng khi việc sử dụng thuốc trong thai kỳ (Nguồn: todaysparent.com)
Hadjikhani, tác giả của một bài báo năm 2010 cho rằng nồng độ serotonin vượt mức trong thai kỳ do việc dùng SSRI có thể là nguyên nhân gây nên sự gia tăng tỷ lệ mắc chứng tự kỷ, cho biết “Tôi nghĩ rằng người ta phải nhận thức được những nguy cơ tiềm ẩn khi dùng các loại thuốc này trong thai kỳ và thực sự suy nghĩ cẩn thận trước khi cho phép dùng trong thai kỳ.”
Bài viết được dịch theo Antidepressant Use in Pregnancy May Up Autism Risk xuất bản trên tờ Health News.